METAMORPHOSEN

μεταμόρφωσεις

ΙΣΤΟΡΙΕΣ για μεταξωτά νήματα που υφαίνονται με τα εγκλήματα της γερμανικής «Βέρμαχτ» στην Κρήτη Καλώς ορίσατε στην έκθεση στη Στοά Μακάσι!
Στην είσοδο θα δείτε ένα μαντήλι από φυσικό μετάξι. Είναι φτιαγμένο από αλεξίπτωτο που βρέθηκε στην περιοχή του Ηρακλείου. Χρησιμοποιήθηκε από έναν Γερμανό αλεξιπτωτιστή τον Μάιο του 1941.
Στον τοίχο υπάρχει μια φωτογραφία ενός πουκάμισου που φτιάχτηκε από αλεξίπτωτο. Ακριβώς δίπλα θα δείτε ένα υφαντό με πράσινο νήμα από αλεξίπτωτο που βρέθηκε στην περιοχή του Ρεθύμνου. Αυτά τα εκθέματα μας παραχωρήθηκαν από τον κ. Κώστα Μαμαλάκη, τον οποίο ευχαριστούμε πολύ.
Στο δεύτερο μέρος της στοάς μπορείτε να δείτε ένα βίντεο διάρκειας 18 λεπτών με μαρτυρίες γυναικών από τον Μάη του 1941 και τη γερμανική κατοχή ως το 1944. Μέσα από τις μνήμες τους για της διαδικασίες παραγωγής υφασμάτων και υφαντών αναδύονται ιστορίες για τα εγκλήματα πολέμου της γερμανικής Βέρμαχτ και τις συνθήκες ζωής κατά τη διάρκεια της κατοχής.
Στη μεταξένια οθόνη προβάλλονται αρχεία που βρέθηκαν στις εγκαταστάσεις ενός κήπου στη Λειψία. Πρόκειται για αυθεντικά αρχεία της περιόδου 1938 – 1943 που περιγράφουν το σύστημα οργάνωσης και προώθησης του μεταξιού στη Γερμανία από τους εθνικοσοσιαλιστές. Στην έκθεση μπορείτε να δείτε 11 από τα 70 αρχεία που βρέθηκαν σε έναν φάκελο με τον τίτλο “Silkwormgrowing Shed”. Το εξώφυλλο του φακέλου συμπεριλαμβάνεται στην έκθεση εικόνων. Παρακαλώ πατήστε το βελάκι για να περιηγηθείτε στις εικόνες.
Στο τελευταίο μέρος της έκθεσης θα βρείτε ένα κομμάτι από μετάξι - αγγίξτε το ελεύθερα για να εξερευνήσετε τις ιδιότητες αυτού του ιδιαίτερου υφάσματος. Τέλος, σας προσκαλούμε να κεντήσετε πάνω στο πλαίσιο με το «ύφασμα των επισκεπτών»! Μπορείτε επίσης να καθίσετε στα σκαλοπάτια και να ξεφυλλίσετε τα βιβλία με περισσότερες πληροφορίες για τη Μάχη της Κρήτης.

Τα νήματα της ιστορίας: «ξετυλίγοντας» το μετάξι των αλεξίπτωτων ‘Όταν ξεκίνησε ο δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, η πολεμική αεροπορία των Ναζί είχε επιτακτική ανάγκη από μεγάλο αριθμό αλεξίπτωτων για τις στρατιωτικές τους επιχειρήσεις. Καθώς στα μέσα της δεκαετίας του 30 δεν υπήρχε καταλληλότερο υλικό για την κατασκευή αλεξίπτωτων, η ναζιστική πολεμική αεροπορία οργάνωσε μια εντατική προπαγάνδα για την τοπική παραγωγή μεταξιού. Μάλιστα, η ναζιστική προπαγάνδα για την παραγωγή μεταξιού ήταν έμμεσα συνυφασμένη με την προπαγάνδα επιστράτευσης αλεξιπτωτιστών. Η παραγωγή μεταξιού στη Γερμανία συνδέθηκε ακόμα και με τη ναζιστική ευγονική: οι εργάτες στα εργοστάσια μεταξιού είχαν οδηγίες να διαλέγουν τους πιο υγιείς και «δυνατούς» μεταξοσκώληκες και να πετάνε τους αδύναμους. Ο σκοπός ήταν να εκθρέψουν τους καλύτερους και αποδοτικότερους μεταξοσκώληκες, σαν μια ακόμα απόδειξη φυλετικής ανωτερότητας. Τελικά, οι μεταξοσκώληκες δεν φαίνεται να ανταποκρίθηκαν επαρκώς στις προσδοκίες της ναζιστικής ευγονικής, μιας και οι ναζί αναγκάστηκαν να εισάγουν το μεγαλύτερο μέρος του μεταξιού από διάφορες χώρες.
Ενώ στη Γερμανία η παραγωγή μεταξιού ήταν σε μεγάλο βαθμό βιομηχανοποιημένη και ενσωματωμένη στο ναζιστικό στρατιωτικό όραμα, στην Κρήτη το μετάξι ήταν χειροποίητο και παραγόταν σε μικρές ποσότητες, ίσα ίσα για να φτιαχτεί ένα καλό ρούχο για εξαιρετικές περιστάσεις. Το ’30 η Κρήτη ήταν μια σχετικά αυτόνομη κοινωνία, αλλά όχι με σύγχρονους οικονομικούς όρους. Η κρητική κοινωνία ήταν στενά συνδεδεμένη με τη γη και βασιζόταν στην οικογενειακή παραγωγή και στην οικονομία της ανταλλαγής. Έτσι και το μετάξι παραγόταν στα εργαστήρια των σπιτιών, ή σε κάποιες περιπτώσεις σε μικρές οικοτεχνίες των χωριών. Η εκτροφή των μεταξοσκωλήκων και η παραγωγή του μεταξιού ήταν κατά κύριο λόγο γυναικεία δουλειά. Η ιδιαίτερη σημασία και αξία του μεταξιού αντικατοπτριζόταν και στις προκαταλήψεις και τις προφυλάξεις που όριζαν την διαδικασία παραγωγής του: μόνο μια γυναίκα επιτρεπόταν να ταΐζει τους μεταξοσκώληκες για να τους προστατέψουν από το «κακό μάτι», και έπρεπε να είναι αγνή. Καθώς το μετάξι είναι ένα ευαίσθητο υλικό, η επεξεργασία του ήταν ιδιαίτερα δύσκολη και χρονοβόρα.
Στις 20 Μαΐου 1941 χιλιάδες αλεξίπτωτα γέμισαν τον κρητικό ουρανό. Η αντίσταση των Κρητικών και των συμμαχικών δυνάμεων μετέτρεψαν το μεγαλεπήβολο σχέδιο του Χίτλερ σε φιάσκο, καθώς ο ναζιστικός στρατός μέτρησε πολλά θύματα ήδη από τις πρώτες ώρες της εισβολής. Ο εξευτελισμός των επίλεκτων γερμανών αλεξιπτωτιστών μαζί με τη συμμετοχή απλών πολιτών στη μάχη εξαγρίωσαν το ναζιστικό στρατό που απάντησε με αδιάκριτες μαζικές εκτελέσεις και αποτρόπαια εγκλήματα πολέμου. Κατά τη διάρκεια της κατοχής, όποιος συλλαμβανόταν με αλεξίπτωτο στην κατοχή του, ακόμα κι αν ήταν ένα μικρό κομμάτι, κινδύνευε με εκτέλεση. Γι αυτό το λόγο, πολλοί από τους κρητικούς που κατάφεραν να πάρουν αλεξίπτωτα βιάστηκαν να τα ξεφορτωθούν ή να τα κρύψουν καλά μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος. Όταν η μέρα της απελευθέρωσης έφτασε, μερικά ακόμα αλεξίπτωτα ήρθαν στην επιφάνεια. Το φίνο μετάξι που χρησιμοποιήθηκε ως δολοφονικό μέσο στη Μάχη της Κρήτης ήταν πλέον στα χέρια των γυναικών της Κρήτης, και απελευθερωμένο από τους ναζί ιδιοκτήτες του, μπορούσε να μεταμορφωθεί σε κάτι καινούργιο. Επιστρατεύοντας τις τέχνες που γνώριζαν καλύτερα, οι γυναίκες που διέσωσαν λίγο μετάξι από τα αλεξίπτωτα έφτιαξαν πανέμορφα φορέματα, μαντήλια, πουκάμισα, πετσέτες, και ότι άλλο η φαντασία τους επιθυμούσε. Μέσα από τις χειροποίητες δημιουργίες τους, οι γυναίκες είχαν ένα εργαλείο αφήγησης των γεγονότων του πολέμου, κράτησαν ζωντανές μνήμες από τη μέρα που πρωτοείδαν τα μεταξωτά αλεξίπτωτα, και απέκτησαν κάτι χειροπιαστό για να μοιραστούν τις ιστορίες τους με τις επόμενες γενεές. Μέσα από τις διηγήσεις τους, μπορούμε να επαναπροσδιορίσουμε το μετάξι, τα υφάσματα και τα υφαντά σαν φορείς που εμπεριέχουν ιστορικές μνήμες. Στην έκθεση «Μεταμορφώσεις» το μετάξι μετατρέπεται σε φορέα της ιστορίας της Μάχης της Κρήτης, ιδιαίτερα από τη σκοπιά των γυναικών, και προωθείται η συνέχεια της μνήμης και η δύναμη της μεταμόρφωσης, όπως το να αλλάξεις το νόημα και το σκοπό ενός μέσου, όπως το μετάξι των αλεξίπτωτων.



Article about the exhibition by Stella M. Vassilaki on Cretazine.com on 25.08.2017

Threads of History: Unraveling the stories of parachute silk used in the Battle of Crete

Can textiles become containers of different meanings and purposes? Do they have a different story to tell about major historical events? Is it possible for something so “innocent”, such as silk, to be used as a war weapon?
The parachutes used in the Battle of Crete were made of fine silk, which has a history of its own. The project ‘Metamorphoses’ of Deborah Jeromin unravels the different stories hidden within the threads of parachute silk used in the Battle of Crete and invites us to reflect on how textiles are containers of history with the ability to be transformed, even into tools help us re-invent history. Silk production & Nazi propaganda Silk was widely known in the East –especially China- since antiquity, but in Europe it was relatively rare and exclusive to the rich until about the end 18th century. Silk production in Northern Europe grew together with the industrial revolution, when the invention of new technologies and machinery made mass production possible. Today people are still fascinated with this delicate, high quality fabric usually associated with fine dresses and sophisticated accessories. What is less known, however, is the role silk played in the military operations of Nazi Germany, how it became the subject of Nazi propaganda and a “weapon” to invade Crete.
During World War II, the Nazi air force needed a large number of parachutes for their military operations, including Operation Mercury, the first massive airborne invasion in military history. As in the mid-30s there was no better material to make parachutes, the Nazi air force employed a fierce propaganda to produce silk locally, reinforced by the funding and establishment of silk factories. In fact, Nazi propaganda for the production of silk was closely connected to the propaganda for becoming a paratrooper. Children were urged to grow silkworms and later become paratroopers. Even Nazi eugenics intertwined with silk production: Silkworm growers were instructed to pick the strong, better looking silkworms and dispose the weak ones. The aim was to grow German silkworms that would become the best and strongest, as another proof of race superiority.

At the end, German silkworms did not meet the expectations of Nazi eugenics as the majority of silk had to be imported from different countries.


Silk production in Crete

While silk production in Germany was industrialized and embedded into the Nazi ideals and military aspirations, in Crete silk was mostly homemade and produced in small amounts to make one or two special garments, saved for special occasions. Actually, Greece was one of the first countries in Europe that was producing silk. According to tradition, monks took the first silkworms from China and brought it to Constantinople, making silk widely known in the Byzantine Empire.
Even though silk was more common in Crete compared to the rest of Europe, it was still relatively rare and almost exclusive to rich families. Crete in the ‘30s was pretty much completely self-sufficient, but not in modern economic terms. Cretan society was closely connected to the land and was based on family production and exchange economy. Therefore, silk as well was produced in family houses or in some occasions in small village workshops. Sericulture and silk production was predominately a woman’s work.
The importance and value of silk was also reflected on the prejudices and precautions in the production process: only one woman could feed the silkworms to avoid the “evil eye” and she had to be pure. As silk is very delicate, it was also especially time-consuming and difficult to process it. We can only imagine then the surprise of Cretan people when they saw large pieces of silk falling from the sky…

Battle of Crete & the re-appropriation of parachute silk

In the 20th of May 1941 thousands of parachutes shadowed the Cretan sky. The well-organized Operation Mercury had begun. The heroic resistance of Cretans and the allies made Hitler’s ‘genius’ plan a disaster, as the Nazi army suffered many casualties within only the first hours of the invasion. This humiliation of German paratroopers and the participation of civilians in the Battle angered the Nazi army who retaliated with indiscriminate mass executions and despicable war crimes. Furthermore, the Nazi army discovered that many civilians had taken parachutes from the battlefield, and ordered the execution of anyone found possessing a parachute, or even a piece of parachute silk. When this order became known,people who took parachutes hurried to get rid of them or hide them well until the war was over. When the day of liberation finally came, pieces of parachutes were revealed in many Cretan houses. The fine silk used as a murderous instrument during the Battle of Crete was now in the hands of Cretan women, and free of its Nazi owners, it was finally ready to be transformed into something else. Employing the arts that they knew best, Cretan women made beautiful dresses, scarves, handkerchiefs, shirts, towels and whatever else their imagination desired with parachute silk. The ‘recycling’ philosophy and practice that defined Cretan everyday life transformed parachute silk, but also kept something from its old identity alive.
Through their handmade creations, women were able to memorize events of war, they kept vivid impressions of the day they first saw a parachute and hold a tangible artifact to share their stories with the generations to come. Through their stories, we are able to re-imagine silk and textiles as materials that can hold content.
In the exhibition, silk becomes a container for historical memory, especially from the perspective of women and celebrates the continuity of memory and the powerful act of transformation; changing the meaning and purpose of an artifact, such as parachute silk.

<- back to all installations